مقاله نگرشی بر تولید كشاورزی و بررسی راههای افزایش تولید در مركز آموزش

مقاله نگرشی بر تولید كشاورزی و بررسی راههای افزایش تولید در مركز آموزش

پیش گفتار

در حالیكه قرن بیست و یكم را قرن تولید غذا می گویند و اعتقاد بر این است كه در این قرن جنگ هم جنگ غذا است و دیگر كاری از دست ارتش و اسلحه های مدرن آنها ساخته نیست ، توجه به امر تولید و افزایش حجم تولید در واحد سطح تا سطح خودكفایی بهترین ضامن استقلال هر كشور است . در حالیكه ایران روی كمربند بیابانی جهان قرار دارد (30 درجه ) و قسمت اعظم خاك ایران (بیش از  مساحت ایران ) جزء مناطق كویری یا بیابانی است كه میزان بارش سالیانه آن بین صفر تا 200 میلی متر در سال نوسان دارد و در این وسعت زیاد حتی یك رودخانه دائمی با آب شیرین نداریم (به استثنای زاینده رود كه از كوههای غرب سرچشمه گرفته و بخش بزرگی از آب آن توسط تونلهای كوهرنگ از كارون تأمین میشود. )

سطح آبهای زیر زمینی بعلت برداشت بی رویه در 50 سال اخیر بسیار پائین رفته و در بسیاری از مناطق به حد بحرانی رسیده است بنابراین دسترسی به آبهای زیرزمینی روز به روز كمتر و كمتر میشود.

این مسئله مطرح میشود كه با این افزایش جمعیت بی رویه كشور چگونه برخورد كنیم تا غذای 65 الی 70 میلیون نفر را تأمین كنیم ؟

آیا همانند سالهای گذشته نفت استخراج و صادر كرده و در مقابل آن گندم وارد كنیم . مسلماً جواب غیر از این است . زیرا نفت معدنی تجدید شونده نیست و بزودی تمام میشود . پس به نظر می آید راه دیگری را باید دنبال كرد .

تنها پاسخ این است كه برای جبران و تأمین غذای جمعیت كشور افزایش تولید در واحد سطح در   بقیه خاك ایران (ناحیه مرطوب خزری و غرب زاگرس و شمال البرز و كوههای شمالی ) آن هم با مصرف بهینه آب .

برای روشن كردن این وضعیت لازم است به تقسیم بندی ایران از نظر بارش جوی سالانه با توجه به اینكه در تولید كشاورزی دارای اهمیت فوق العاده ای می باشد توجه كنیم .

اگر به نقشه طبیعی ایران دقت كنیم دو رشته كوه را می بینیم كه از آذربایجان در شمال غرب شروع شده و سپس دو شاخه شدن یك رشته در امتداد شمال از غرب به شرق كشیده و پس از خراسان وارد افغانستان میشود. میزان بارش در غرب این رشته كوه بیشتر از شرق و در شمال بیشتر از جنوب می باشد .

رشته كوه دوم از آذربایجان و كردستان بطرف جنوب و سپس جنوب شرق كشیده شده است . میزان بارندگی در این رشته كوه نیز در غرب بیش از شرق و در شمال به جنوب كم میشود.

بنابراین در مجموع نیز بارش در ایران از شمال غرب بطرف مركز و جنوب شرق كم شده و كمترین بارندگی (بجز كویرها) در مناطق مسكونی در زابل و میرجاوه است كه در بعضی سالها حتی یك قطره بارندگی ندارد .

در نقشه ضمیمه مناطق نیمه خشك تا نیمه مرطوب ایران كه از نظر بارش و آبهای جاری نسبتاً وضعیت بهتری دارند مشخص شده است . و در این مناطق است كه میتوان سرمایه گذاری نموده تا بتوان حداكثر تولید در واحد سطح را بدست آورد .

بجز این وضعیت كلی در خاك ایران ، حدود  خاك ایران كه در جنوب دریاچه خزر قرار دارد وضعیتی استثنایی نسبت به بقیه خاك ایران دارد . به دلیل بادهای مرطوب خزر و دیواره البرز ابرهائی كه تولید میشوند نمی توانند از البرز عبور كنند بنابراین یك ناحیه مرطوب و معتدل مدیترانه ای ایجاد شده كه بارندگی سالانه آن در غرب (انزلی – رشت ) بین 2000-1800 میلیمتر ، در ناحیه مركزی (نوشهر – چالوس-رامسر) حدود 1500-1200 و در ناحیه شرق (دشت گرگان) حدود 700 میلیمتر می باشد .

این منطقه را میتوان مستعدترین بخش ایران دانست كه از نظر فراوانی آب یگانه است و 80 درصد برنج ایران از همین منطقه تأمین میشود.

متأسفانه در سالهای اخیر این منطقه نیز میدان تاخت و تاز سرمایه داران و زمین خواران شده و بهترین اراضی كشاورزی كشور با خاكهای حاصلخیز آن به ویلاهای شخصی مبدل شده است و تنها جنگل صنعتی ایران در این منطقه نیز غارت قاچاقچیان چوب شده و به جنگلهای نیمه مخروب و درختچه های بی ارزش تبدیل شده است .

مقدمه :

استان كهگیلویه و بویراحمد با مساحتی معادل 16264 كیلومتر مربع حدود یك درصد خاك ایران را تشكیل میدهد ، این استان با وجودی كه یكی از استانهای بسیار كوچك كشور است ، اما از نظر تنوع « آب و هوا ، پستی و بلندی و میزان نزولات جوی » بسیار جالب است .

استانی با داشتن سه شهرستان با سه آب و هوای متفاوت :

الف) شهرستان بویراحمد (یاسوج ، سی سخت و دشت روم ). دارای آب و هوای سرد و كوهستانی (در زمستان ) و هوای ملایم و معتدل در تابستان ، میزان بارش سالیانه حدود 500تا 700 و در بعضی سالها به 1000 میلیمتر هم می رسد و مرطوبترین قسمت استان می باشد .

در این شهرستان نسبت اراضی مسطح نسبت به كل اراضی كسر كوچكی است ، به همین دلیل كشاورزی این منطقه بیشتر پرورش درختان میوه و زنبورداری و دامداری سنتی (پرورش گوسفند به شكل سیّار و بصورت مهاجرتی می باشد .)

ب) شهرستان كهگیلویه (دهدشت) . این شهرستان در منطقه گرمسیری قرار گرفته لیكن شدت گرمای این شهرستان كمتر از گچساران وخوزستان می باشد و بعلت وسعت زیاد حومه (بخش مركزی شهرستان چندان بزرگ نیست) دارای چندین نوع آب و هوا می باشد به گونه ای كه بخشی از حومه را ییلاق و بخشی دیگر را قشلاق می گویند.

وجود انهار و چشمه های فراوان در حومه این شهرستان تشكیل رودخانه های آب شیرین مارون و خیرآباد را می دهند كه پس از ورود به خوزستان در نهایت به خلیج فارس می ریزند .

از نكات بسیار جالب این استان ساختار نهرها و رودخانه هاست. كه با هزینه ای نه چندان زیاد میتوان با ایجاد سد و آب بند آنها را برای فصول بدون بارش ذخیره نمود ، در سالهای اخیر نیز سدهایی بر آن بسته شده كه به تازه گی مورد بهره برداری واقع شده اند اما ظرفیت استان و شهرستان كهگیلویه بخصوص بیش از دو یا سه سد می باشد .

بهترین مثال در این مورد تنگ پیرزال در شهرستان كهگیلویه می باشد كه اگر به شكل تنگه دقت شود به نظر می رسد خداوند برای احداث سد آن را خلق كرده ، در صورتیكه عبور لوله انتقال گاز صنعت نفت از كف تنگ هر نوع تغییر و دستكاری در آن را ناممكن ساخته است ، این وضعیت در حالی به وجود آمده است كه نهر آبی در تنگ جریان دارد و جلوی تنگ دشت وسیعی قرار گرفته كه اگر آب تنگ را مهار كنیم چند هزار هكتار اراضی دیم كم محصول به آبی پر محصول تبدیل میشود .

این شهرستان نسبت به دو شهرستان دیگر از نظر وسعت دشتهای مسطح بزرگتر اما به دلیل عدم برنامه ریزی صحیح برای مهار آبهای جاری موقت و دائم تنها زیر كشت گندم و جو دیم رفته و نان بخور و نمیری به مالكانش می دهد.