تحقیق بناهای اولیه مسجد جامع کبیر یزد

معرفی پروژه تحقیقاتی با عنوان بناهای اولیه مسجد جامع کبیر یزد - بررسی تاریخچه مسجد جامع کبیر یزد

وجود ویژگی های متنوع در دوره های تاریخ تکوین معماری مسجد جامع کبیر یزد از یکسو و تضاد در نوشته ها و اقوال از دیگر سو، تاریخچه ای پیچیده و مبهم از این بنای مهم را در پیشرو قرار داده است. این امر موجب آن شد تا با هدف رفع ابهامات تاریخی مسجد و معرفی آن در دوره های تاریخی پژوهش حاضر شود.

بنای مسجد جامع کبیر یزد طی قرون متمادی بر بقایا و یا در کنار آن بناهای متنوعی بنا گردیده که در متون تاریخی تحت عناوین مسجد جمعه شهرستان، مسجد جامع عقیق، مسجد جمعه قدیم در درده، مسجد جامع نو و بناهای الحاقی آن با اسامی گوناگون از آنها یاد شده است.

در تحقیق حاضر از بناهایی که در قرون اولیه اسلامی تا نیمه قرن ششم ه.ق در این مکان احداث شده تحت عنوان بناهای اولیه مسجد جامع کبیر یزد یاد شده است که آثار بسیار اندکی از آن باقی است.

معرفی بناهای اولیه مسجد جامع کبیر یزد

بخش عمده بناهای اولیه به هنگام گسترش صحن مسجد جامع نو و نوسازی های عهد قاجاریه به سال 1240 ه.ق تخریب شد. بقایای تاریخی این مجموعه در سمت شرقی صحن، تا قبل از تعمیرات اساسی سال 1324 ه.ش باقی بود و در این سال این اثر ارزنده تاریخی منهدم و شبستان جدیدی در مکان آن احداث گردید. تنها اثر به جا مانده از بناهای اولیه، بخشی از جداره شمال شرقی مسجد است که احتمالا پوسته اصلی یا اولیه هم نیست ولی در تعمیرات مسجد دست نخورده باقی مانده است و شامل دو ورودی قدیمی و متروک، یکی در سمت شمال و دیگری در سمت شرق است.

شبستان موجود در سمت غربی صحن مسجد، احتمال دارد شبستانی از مجموعه قدیمی باشد که در تغییر و تحولات 1240 ه.ق عهد قاجار، مورد تعمیر و نوسازی قرار گرفته و با تغییرات عمده ای که به ویژه در پوشش سقف به خود دیده، آن را به دوره قاجار نسبت داده اند. اما به احتمال قریب به یقین، شبستان در جایگاه طرح قدیمی است به ویژه آن که قبله آن نسبت به قبله اصلی انحراف دارد.

در میان افرادی که بقایای تاریخی بناهای اولیه را در سمت شرقی صحن رویت کرده اند، ماکسیم سیرو، نقسه دقیقی از مسجد را در سال1317 ه.ش مطابق با 1938 ام ترسیم کرده است که به خوبی آثار بناهای اولیه را نشان می دهد.

فهرست مطالب تحقیق

پیشگفتار

روش پژوهش

منابع مورد استفاده

معرفی بناهای اولیه مسجد جامع کبیر یزد

ابهام های تاریخی

بررسی و مقایسه مدارک و شواهد تاریخی

تعدد بناهای اولیه

آثار مورخیّن متّقدم

آثار دیگر مورخین

آراء صاحبنظران

رساله ماکسیم سیرو از مسجد جمعه یزد

وقف نامه جامع الخیرات

بررسی شجره نامه آل کاکویه یزد

آثار مورخین

بررسی های تاریخی معاصر در شجره کاکوئیان

بانیان و تاریخ بنیان دو مسجد قدیمی

مسجد اولیه: مسجد جمعه شهرستان؛ یا مسجد جامع عتیق

مسجد ثانویه: مسجد جمعه در ده، مسجد جامع قدیم، مسجد گرشاسبی

جمع بندی

مکان یابی تاریخی بنا

سیر تحولات تاریخی بناهای اولیه

بررسی نهایی و نتیجه گیری

خلاصه ای از مطالب

منابع

فاقد تصاویر